ORZECHOWATE (JUGLANDACEAE) ang. Walnut family

Systematyka

Jedyna rodzina rzędu orzechowców (Juglandales). Obejmuje 8 rodzajów, w tym niecałe 100 gatunków.
█ W systemie APG rodzina orzechowatych należy do rzędu bukowców (Fagales) (rząd orzechowców nie istnieje w tym systemie).

Główni przedstawiciele i ich cechy morfologiczne

Rodzina orzechowatych obejmuje średnie i duże drzewa liściaste, rzadziej krzewy. Są to w większości rośliny tracące liście na zimę. Gatunki należące do rodzaju orzech (Juglans) - głównego przedstawiciela orzechowatych to okazałe, solidnie zbudowane drzewa, które w wielu przypadkach cechują się zaskaującą długowiecznością (osiągają wiek nawet do 500 lat). Orzechy słyną przede wszystkim z wytwarzania dużych i w wielu przypadkach jadalnych owoców - tzw. orzechów włoskich (co ciekawe, w sensie botanicznym nie są to orzechy, a pestkowce). Najbardziej znanym w Polsce przedstawicielem rodziny jest orzech włoski (Juglans regia). To pochodzące z południowo-wschodniej Europy drzewo jest jednym z najważniejszych pod względem przemysłowym drzew świata, hodowanym na ogromną skalę w celu pozyskania owoców. Orzechowate występują w strefach umiarkowanej i subtropikalnej na wielu kontynentach, głównie w obu Amerykach i Azji, rzadziej w Europie i południowej Afryce. W Polsce w stanie naturalnym nie występuje żaden gatunek orzechowatych, natomiast najczęściej uprawiany jest u nas oczywiście orzech włoski. Dużo rzadziej można spotkać niektóre inne gatunki orzecha oraz orzeszniki (Carya). Jednym z bardzo ciekawych, choć niestety rzadko spotykanych w Polsce gatunków należących do rodziny orzechowatych jest sadzony głównie w parkach skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia).


Najbardziej znanym przedstawicielem orzechowatych w Polsce jest uprawiany tu powszechnie orzech włoski (po lewej). Znacznie rzadziej można spotkać występującego głównie w parkach skrzydłorzecha kaukaskiego (po prawej).

Pąki okryte łuskami (np. orzech) lub bezłuskowe (skrzydłorzech). Liście duże, nieparzystopierzaste, złożone z piłkowanych listków (z wyj. całobrzegich u o. włoskiego) i ustawione skrętolegle (z wyj. rodzajów Alfaroa oraz Oreomunnia), nie posiadają przylistków, po roztarciu często aromatycznie pachną, na zimę opadają. Orzechowate to rośliny jednopienne o kwiatach rozdzielnopłciowych (rzadziej obupłciowych) i wiatropylnych (choć czasami - np. u orzechów - także częściowo owadopylnych). Pojedyncze kwiaty niepozorne - z niezróżnicowanym okwiatem lub pozbawione okwiatu, posiadają promienistą symetrię, męskie są najczęściej zebrane w kotkowate, długie i walcowate, zwisające kwiatostany, żeńskie występują pojedynczo lub w gronach na szczytach pędów (np. orzech) albo w kłosowatych lub kotkowatych kwiatostanach (np. skrzydłorzech). Kwiaty pojawiają się wraz z rozwojem liści lub nieco przed nimi. Owocem jest (niby)pestkowiec (np. orzech, orzesznik) lub oskrzydlony orzeszek (np. skrzydłorzech) posiadający bezbielmowe nasiona. Najbardziej znane są owoce gatunków orzecha, w szczególności orzecha włoskiego - mają one postać dużych, jednonasiennych, kulisto-owalnych pestkowców zbudowanych z trzech koncentrycznych warstw: miękkiej i zielonej zewnętrznej okrywy, zdrewniałej skorupy znajdującej się po środku oraz wewnętrznego, bardzo dużego i u niektórych gatunków jadalnego nasiona (tzw. jądra).

→
Duże liście orzechowatych są nieparzystopierzaście złożone
(na zdj. liść orzecha szarego).


Niepozorne kwiaty męskie orzechowatych są przeważnie zebrane w zwisające kotki.	Owocami orzechowatych są duże, pojedyncze pestkowce otoczone miękką okrywą zewnętrzną lub zebrane w owocostany małe, oskrzydlone orzeszki. Na zdjęciach od lewej: owoce orzecha włoskiego i orzesznika gorzkiego oraz fragment owocostanu skrzydłorzecha kaukaskiego.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)