█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Osiągająca nawet ponad 20m wysokości leszczyna turecka stanowi wyjątek w ramach swojego zdominowanego przez krzewy rodzaju. Jest to średniej wielkości (rzadziej duże) drzewo liściaste o prostym, często wielokrotnym pniu i gęstej, regularnie stożkowatej koronie. Poza rozmiarami leszczyna turecka wyróżnia się charakterystycznymi orzechami laskowymi, których okrywy są mocno postrzępione na długie i cienkie "frędzle". Gatunek został sprowadzony do Polski z południowej Europy. Na razie jest u nas dość rzadko uprawiany.

Jeden z częściej uprawianych w Polsce obcych gatunków leszczyny, mimo to dość rzadko spotykany.

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Południowo-wschodnia Europa, Azja Mniejsza. Biotop. Górskie ciepłe lasy liściaste (często z dębami), zarośla śródpolne. Preferencje. Gatunek ciepło- (czasem może przemarzać w południowo-wschodniej Polsce) i światłolubny (bardziej niż l. pospolita), odporny na suszę i zanieczyszczenia powierza. Dobrze sprawdza się jako drzewo miejskie. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo o średniej długości życia, średnio szybko rosnące. Osiąga wiek 200-250(300) lat. Zastosowanie. Drzewo głównie ozdobne, sadzone jako przydrożne, parkowe, ogrodowe itp., rzadziej w celu pozyskiwania orzechów laskowych.

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Średniej wielkości (rzadziej duże) drzewo liściaste o regularnie stożkowatej koronie. Jest drugim (po C. chinensis) największym przedstawicielem rodzaju leszczyna.
Rozmiary. Wysokość 15-20(30)m. Średnica pnia 0.5-0.75(1)m.
█ Sporadycznie zdarzają się drzewa znacznie większe - nawet o wysokości 30m i 1.5m średnicy pnia! █ Jak podaje strona Monumental Trees, najwyższa notowana obecnie w Europie leszczyna turecka rośnie w Deventer w Holandii i mierzy 23.4m wysokości (LG, 2010, laser); odpowiedni rekord obwodu pnia, równy 2.97m (φ 0.95m), należy do drzewa rosnącego w Amsterdamie. █ Wprawdzie jeszcze grubsza leszczyna turecka - o obwodzie pnia 2.99m (φ 0.95m) (PG, 2012) - rośnie w Polsce w Zabrzu, jednak jej podwójny pień rozwidla się poniżej 130cm (dokładnie na wysokości 120cm) (patrz też punkt Wybrane okazy). Wśród jednopniowych okazów najgrubszy znany autorowi osobnik rośnie przy drodze Niegoszcz - Mielenko w woj. zachodniopomorskim - obwód pnia tego drzewa wynosi 2.50m (PG, 2019). Najwyższe z kolei znane autorowi leszczyny tureckie w Polsce rosną w Parku Książąt Pomorskich w Koszalinie; jedno z drzew mierzy tam 23.6m wysokości (PG, 2019, laser). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju. Pień prosty, często widoczny do samego wierzchołka, czasem wielokrotny. Korona gęsta, przez długi czas symetrycznie stożkowata z wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem, u starych drzew szersza i na szczycie lekko zaokrąglona.
System korzeniowy sercowaty, z nielicznymi sięgającymi głęboko korzeniami głównymi i licznymi znajdującymi się płytko pod powierzchnią ziemi, delikatnymi i cienkimi korzeniami bocznymi. Nie tworzy odrośli.

  Wybrane okazy

█ Aleja leszczyn tureckich przy drodze Mielenko - Gąski. Ta niezwykle piękna i unikalna, ok. 1-kilometrowa aleja leszczyn tureckich jest zlokalizowana przy wjeździe do wsi Mielenko od strony Gąsek (woj. zachodniopomorskie). Nie jest do końca jasne, na terenie jakiej miejscowości rosną omawiane leszczyny, ponieważ wszystkie one mieszczą się pomiędzy tablicami oznaczającymi koniec osady Niegoszcz i początek Mielenka. Prawdopodobnie jest to fragment wsi Chłopy. Liczba leszczyn w alei w sierpniu 2019 r. wynosiła 98. Poza nimi rośnie tu tylko jedno drzewo innego gatunku - mały, rachityczny jawor.

Najgrubsza z rosnących w alei leszczyn tureckich mierzy 2.50m obwodu pnia (Φ 0.8m) (PG, 2019) i jest prawdopodobnie najgrubszym 1-pniowym przedstawicielem gatunku w Polsce. Niewiele cieńsze jest drzewo otwierające aleję od strony Niegoszczy (po prawej stronie drogi) - w sierpniu 2019 r. miało ono obwód pnia równy 2.31m (PG, 2019), podczas gdy 5 lat wcześniej wynosił on 2.22m (PG, 2014); wynika stąd, że średni roczny przyrost obwodu wynosi niecałe 2cm. Wysokości wymienionych leszczyn wynoszą odpowiednio 10 i 11m. Jeśli już mowa o osiąganych w alei wysokościach, to tutaj przysłowiowego "szału nie ma", co jest związane z bardzo rozłożystym pokrojem większości drzew i ich krótkimi, nisko rozwidlonymi pniami (o czym niżej). Najwyższa zmierzona przez autora leszczyna, zresztą o wyjątkowym jak na omawianą aleję, klasycznym kształcie z symetryczną, stożkowatą koroną i pniem widocznym do samego wierzchołka, mierzy 14.5m wysokości (PG, 2019, laser).

Obok rekordowych rozmiarów, uwagę zwraca niezwykły, pełen uroku pokrój starych drzew rosnących w leszczynowej alei. Są one stosunkowo niskie (zwykle ok. 10-12m), mają za to grube pnie i bardzo rozłożyste korony (nawet 15-17m!). Ich dolne gałęzie od strony południowo-wschodniej zwieszają się niemal do samej ziemi. Potężne, nieregularnie powykrzywiane konary wyrastają z pnia w charakterystyczny, "kandelabrowaty" sposób, tworząc wręcz bajkowy klimat. Prawdopodobnie jest to efekt cięć formujących, ponieważ normalnie leszczyna turecka tworzy dość wąską, stożkowatą koronę z pniem widocznym do samego wierzchołka. Takie drzewa też tu występują, ale jest ich zdecydowanie mniej. Drzewa rosnące po południowo-wschodniej stronie drogi (w liczbie 54) są grubsze i zdecydowanie bardziej rozłożyste niż te od północnego zachodu (44 osobniki). Sama aleja ma długość ok. 1km. Droga jest tu wąska i nie ma żadnego pobocza; leszczyny rosną praktycznie przy samym asfalcie, co przy bardzo dużym ruchu w sezonie turystycznym stwarza spore trudności i niebezpieczeństwo podczas wykonywania pomiarów oraz zdjęć.

Początek alei leszczyn tureckich, jadąc w stronę Mielenka. Pierwsze drzewo po prawej stronie to druga najgrubsza leszczyna w alei. Obwód dość mocno spłaszczonego pnia tego drzewa wynosi 2.31m, a jego wysokość jest równa 11m.

Najgrubsze drzewo w alei, będące prawdopodobnie najgrubszym 1-pniowym osobnikiem leszczyny tureckiej w Polsce, mierzy w obwodzie pnia 2.50m (PG, 2019) i ma ok. 10m wysokości.

Korony drzew rosnących po stronie południowo-wschodniej mają zwykle kopulasty kształt i są bardzo rozłożyste. Ich dolne gałęzie często niemal pokładają się po ziemi.

Unikalny pokrój starych drzew z grubymi, nieregularnie powyginanymi konarami kandelabrowato wyrastającymi z pnia stwarza urokliwy, wręcz bajkowy klimat.

Wyjątkowo w alei zdarzają się leszczyny tureckie o klasycznym pokroju - z nierozwidlonym pniem widocznym do samego wierzchołka i symetryczną, stożkowatą koroną. Na zdjęciu po lewej stronie najwyższe drzewo w alei, mierzące 14.5m wysokości i 1.86m obwodu pnia.

Część leszczyn w alei niestety zamiera; 6 drzew jest w fatalnym stanie (niektóre oznaczone do wycinki), a kolejne 7 zdradza objawy zamierania. Wiele innych leszczyn dokonało już żywota, o czym świadczą występujące tu i ówdzie przerwy w szpalerze.	Rosnące przy samej drodze drzewa zaliczyły już wiele "bardzo bliskich spotkań" z samochodami, o czym swiadczą widoczne na pniach, powoli zabliźniające się rany.

Na koniec rzut oka na aleję z trochę większej odległości, od strony południowo-wschodniej.

4 lata poóźniej, w sierpniu 2023 r. ponownie odwiedziłem moją ulubioną alejkę. Jeszcze raz policzyłem drzewa. Okazuje się, że w sumie rośnie tu 75 leszczyn. Niestety 7 z nich oznaczono do wycięcia, ponieważ drzewa te albo zamierają, albo są już zupełnie martwe. Pozostałe na szczęście póki co mają się dosyć dobrze - także najgrubsza leszczyna, która jednak przez ostatnie 4 lata przyrosła w obwodzie zaledwie 1cm.

7 spośród 75 leszczyn tureckich zostało oznaczonych do wycięcia. Wśród nich znajduje się niestety piękne, drugie pod względem obwodu pnia drzewo otwierające alejkę od strony Gąsek. Leszczyna ta wyraźnie zamiera i zapewne dlatego zdecydowano o jej usunięciu.

Kilka spośród 7 leszczyn oznaczonych do wycięcia jest już (prawie) zupełnie suchych...

... pozostałe drzewa na razie mają się na szczęście dobrze...

... lub przynajmniej nie najgorzej

Najgrubsze drzewo także wygląda całkiem dobrze, choć przez ostatnie 4 lata przyrosło w obwodzie zaledwie 1cm (250->251cm)

█ Leszczyna turecka w Zabrzu w woj. śląskim. Drzewo rośnie przy Placu Traugutta. Mierzy ono 18.8m wysokości, a obwód jego pnia (minimalny poniżej 120cm, w którym to miejscu następuje rozwidlenie) wynosi 2.99m (Φ 0.95m) (PG, 2011, laser). Jest to prawdopodobnie najgrubsza (choć 2-pniowa) leszczyna turecka w Polsce.

  Kora / Pędy i pąki

Kora podobna jak olszy czarnej, ciemnoszara do czarniawej, głęboko łuskowato lub tarczkowato spękana, sprawiająca wrażenie bardzo chropowatej (zwłaszcza w górnej części korony). Młode pędy początkowo zielonkawobrązowe i gęsto gruczołkowato owłosione, bardzo szybko stają się jasnoszare i korkowacieją. Pąki jajowate, (zielonkawo)brązowe, gładkie, boczne odstajace od gałązek.
█ Warstwa jasnoszarego korka tworzy się już na rocznych gałązkach!

W odróżnieniu od leszczyny pospolitej, szaroczarna kora leszczyny tureckiej jest głęboko spękana i bardzo chropowata. Spękania przyjmują łuskowaty lub płytkowaty kształt. Jajowate pąki są brązowe. Młode pędy jeszcze w tym samym roku pokrywają się jasnoszarą warstwą korka.

Kwiatost. męskie (←) i kwiaty żeńskie (↓) leszczyny tureckiej są prawie identyczne jak u pospolitej.   Liście Blaszkowate, pojedyncze, podobne jak u leszczyny pospolitej jednak nieco większe (osiągają 7-15cm długości) i wyraźniej wrębne, nieco ciemniejsze i bardziej błyszczące (bo prawie nagie). Ustawienie: skrętoległe na 2-5cm ogonkach (dłuższych niż u leszczyny pospolitej). Okres występowania: IV-X/XI. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia. Jesienią przebarwiają się na żółtawobrązowo. █ Często (zwł. w okresach upałów i suszy) liście w zewnętrznych częściach korony zwijają się rynienkowato. Ma to celu zmniejszenie ich nagrzewania się oraz ograniczenie zjawiska transpiracji. → / →→ Okrągławe liście leszczyny tureckiej są bardzo podobne do występujących u leszczyny pospolitej. W czasie upałów lekko się zwijają aby ograniczyć utratę wody.   Kwiaty Jak u leszczyny pospolitej.

  Owoce i nasiona / Drewno

Owoce. Orzechy zebrane w pęczki po 3-8 sztuk, podobne jak u leszczyny pospolitej, jednak nieco większe (do 2cm), bardziej spłaszczone i posiadające niezwykle charakterystyczne, długie i cienkie, frędzelkowate, sztywno owłosione okrywy, których rozwidlone końce wystają znacznie poza koniec orzecha. Nasiona jadalne, bardzo pożywne i smaczne, jednak nieco mniejsze niż u leszczyny pospolitej, a dodatkowo okryte grubą (do 3mm) i trudną do rozłupania skorupą, w odróżnieniu od orzechów laskowych l. pospolitej nie mają większego przemysłowego znaczenia. Okres dojrzewania owoców: VIII-IX (nieco wcześniej niż u l. pospolitej). █ Drzewo zaczyna owocować zwykle już w wieku kilkunastu lat. Drewno. Posiada jasnobrązowy biel i nieco ciemniejszą, brązową twardziel, jest bezsłojowe, twarde i trwałe, sprężyste. Używane m.in. w budownictwie oraz w przemyśle meblarskim, nadaje się do toczenia.

↑ Młode orzechy są szczelnie zamknięte w długich, frędzlowatych, szczeciniasto owłosionych osłonach.

← / ↑ Orzechy leszczyny tureckiej posiadają długie i cienkie, frędzelkowate okrywy. Ich skorupa jest znacznie grubsza niż u leszczyny pospolitej.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...