█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj w większości wysokich, zimozielonych drzew iglastych (rzadziej krzewów) związanych z ciepłym klimatem. Ich cechami rozpoznawczymi są wysoki i strzelisty pokrój, zimozielone igły w kształcie drobnych łusek szczelnie otulających pęd oraz stosunkowo małe, kuliste szyszki zbudowane z tarczkowatych łusek, które po dojrzeniu charakterystycznie się rozsuwają. Dziko rosnące cyprysy, ze względu na swoje rozmiary i efektowną sylwetkę, odgrywają istotną rolę w kształtowaniu krajobrazu otwartych przestrzeni. Przykładem tego jest występujący na południu Europy cyprys wieczniezielony, który stał się niemal symbolem krajobrazu śródziemnomorskiego. Niektóre gatunki cyprysów wykształciły wiele unikalnych cech. Należy do nich na przykład odporność na pożary lasu. Zresztą odporność to w tym przypadku bardzo delikatne określenie; rośliny te wręcz wymagają pożaru, aby nasiona uwięzione w szczelnie zamkniętych szyszkach mogły się z nich wydostać i wykiełkować. Powszechnie znane jest także wyjątkowo twarde i trwałe drewno cyprysów.

Cyprysy należą do najpopularniejszych i najbardziej efektownych drzew ozdobnych sadzonych w parkach i ogrodach niemal wszystkich cieplejszych rejonów świata. Ich uprawa sięga starożytności, co znajduje potwierdzenie także w mitologii starożytnej Grecji, w której cyprys był symbolem smutku i śmierci, poświęconym Hadesowi.

Rodzaj cyprys obejmuje według różnych źródeł 16-28 gatunków. Najbardziej rozpowszechniony w Europie jest zadomowiony w rejonie Morza Śródziemnego cyprys wieczniezielony (C. sempervirens). Jest to zarazem najbardziej typowy przedstawiciel rodzaju. Żaden gatunek cyprysa nie występuje naturalnie w Polsce. Nawet w uprawie rośliny te są u nas niezwykle rzadkie i praktycznie można je zobaczyć tylko w szklarniach ogrodów botanicznych. Powodem jest zbyt surowy dla cyprysów klimat panujący w Polsce - większość gatunków po prostu nie przetrzymuje zimy. Cyprysy dzieli się na dwie grupy. Pierwsza z nich - tzw. cyprysy Starego Świata obejmuje europejskie, azjatyckie i afrykańskie gatunki (w tym oczywiście cyprysa wieczniezielonego). Ich szyszki posiadają większą ilość łusek (8-14, rzadko 6), a same łuski nie mają kolców. Do drugiej grupy - tzw. cyprysów Nowego Świata należą gatunki amerykańskie charakteryzujące się szyszkami z mniejszą liczbą łusek (4-8, rzadko więcej), które dodatkowo są zaopatrzone w kolce.
█ Ostatnie badania pokazują, że cyprysy Nowego Świata są spokrewnione z pozostałymi cyprysami mniej niż to się poprzednio wydawało. Większy stopień pokrewieństwa wykazują one z cyprzykami (Callitropsis) oraz jałowcami. W związku z tym na początku 2006 r. w niektórych systemach nastąpiło przeniesienie gatunków z grupy cyprysów Nowego Świata do rodzaju Callitropsis.

Oprócz cyprysa wieczniezielonego, z innych ciekawych gatunków można wymienić potężnego, osiągającedo ponad 45m wysokości i 3m średnicy pnia cyprysa olbrzymiego (C. gigantea) oraz podobnie zbudowanego cyprysa bhutańskiego (C. cashmeriana). Zdecydowanie mniejsze rozmiary osiąga dożywający imponującego wieku ponad 2000 lat cyprys saharyjski (C. dupreziana). Wszystkie wymienione wyżej gatunki należą do grupy cyprysów Starego Świata. Najciekawszym jednak gatunkiem, przynajmniej z teoretycznego punktu widzenia, wydaje się endemiczny, rosnący naturalnie tylko w Kalifornii cyprys wielkoszyszkowy (C. macrocarpa). Gatunek ten wytwarza największe spośród wszystkich cyprysów szyszki (2-4cm) oraz posiada nietypowy jak na cyprysa, rozłożysty, czasem nieco parasolowaty pokrój.
█ Cyprys wielkoszyszkowy (Cupressus macrocarpa) krzyżując się z cyprysikiem nutkajskim (Chamaecyparis nootkatensis) daje jedynego na świecie międzyrodzajowego mieszańca drzew iglastych(!) - cyprysowca Leylanda (Cupressocyparis leylandii).

  Występowanie

Zasięg. Wiele rozproszonych zasięgów głównie w rejonach o ciepłym klimacie na półkuli północnej, w tym basen Morza Śródziemnego (południowa Europa, Cypr, Kreta, Rhodos, Azja Mniejsza, Maroko), południowa Azja (Persja, Himalaje, Chiny, Wietnam), Ameryka Środkowa i Północna.

Biotop. Od wyżyn po wysokie góry (np. rosnący w Himalajach cyprys bhutański osiąga wysokość 2800 m.n.p.m.), najczęściej w górskich lasach iglastych oraz grupami na otwartych przestrzeniach.

Preferencje. Rośliny preferujące gleby świeże i umiarkowanmie żyzne, zdecydowanie ciepło- i światłolubne, odporne na suszę, bardzo wrażliwe na niskie temperatury.

Długość życia i tempo wzrostu. Cyprysy to drzewa (bardzo) długowieczne i wolno rosnące. Najdłużej żyje cyprys saharyjski (C. dupreziana) - nawet ponad 2000 lat. Cyprys wieczniezielony osiąga wiek 600(1000) lat.

Posiadający bardzo wysmukłą, wąskostożkowatą koronę (tzw. "zamknięty parasol") cyprys wieczniezielony jest typowym przedstawicielem swojego rodzaju.   Zastosowanie Drzewa sadzone niemal we wszystkich cieplejszych zakątkach świata, należące do najbardziej lubianych roślin ozdobnych, czasami używane także jako świąteczne choinki. Ich twarde i wytrzymałe drewno cyprysów znajduje wiele zastosowań w przemyśle. Popularne drzewa ozdobne w rejonach o ciepłym klimacie. Ich niezwykle twarde i wytrzymałe drewno znajduje wiele zastosowań w przemyśle.   Pokrój Cyprysy kojarzą się z wysokimi drzewami o bardzo strzelistym, stożkowatym lub kolumnowym pokroju oraz niezwykle gęsto ugałęzionej, zaczynającej się od samego dołu i szpiczasto zakończonej koronie. Tak jest w przypadku większości popularnych gatunków, w tym cyprysa wieczniezielonego. Istnieją jednakże gatunki, których korona jest szeroka i rozłożysta, a czasami nawet nieregularnie parasolowata (np. cyprys wielkoszyszkowy). Cyprysy osiągają przeważnie dużą wysokość. W przypadku cyprysa wieczniezielonego jest to około 40m, ale nie jest on najwyższym przedstawicielem swojego rodzaju. Pewne nie zweryfikowane doniesienia mówią o tym, że niektóre cyprysy bhutańskie przekraczają nawet 90m wysokości! Jeśli informacje te potwierdziłyby się, oznaczałoby to, że cyprys jest najwyższym azjatyckim drzewem (na razie wiadomo na pewno tyle, że średnio osobniki C. cashmeriana osiągają "jedynie" 20-45m). Cyprysy z grupy Nowego Świata są bardzo zróżnicowane pod względem wysokości. U większości gatunków mieści się ona w przedziale 10-25m, jednak są i takie gatunki, które nie przekraczają 10m (np. C. macnabiana), podczas gdy inne, jak C. pigmaea i C. goveniana w bardzo sprzyjających warunkach mogą osiągać nawet 50m. █ Ostatni z wymienionych gatunków - C. goveniana jest o tyle ciekawy, że należy do najbardziej zróżnicowanych pod względem wysokości roślin drzewiastych. Jego dorosłe osobniki mogą mierzyć, w zależności od warunków bytowania, od 1m do wspomnianych 50m!   Korzenie / Kora / Pędy i pąki System korzeniowy najczęściej mocny, głęboki i rozbudowany, zapewniający dużą stabilność. Kora szarobrązowa, cienka, łuszczy się włóknistymi, podłużnymi pasmami. Pędy zwykle czworokątne lub okrągłe (rzadko spłaszczone), cienkie, początkowo zielonawe, potem brązowawe, szczelnie pokryte ściśle przylegającymi do nich drobnymi łuskami liściowymi.

Łuski cyprysa wieczniezielonego są niezwykle drobne - ich długość wynosi zaledwie ok. 1mm. Kuliste szyszki cyprysa wieczniezielonego składają się z 8-14 zdrewniałych, tarczkowatych łusek.   Liście / Kwiaty / Owoce i nasiona Liście łuskowate (tylko u bardzo młodych, 1-2 letnich osobników mogą przyjmować formę szydlastych szpilek o długości 5-15mm). Łuski zachodzące na siebie i ściśle przylegające do pędu, gęste i bardzo drobne, ich długość u większości gatunków zawiera się w przedziale 1-5mm. Kolor łusek zależny od gatunku, najczęściej ciemnozielony (np. cyprys wieczniezielony) lub niebieskozielony (np. C. cashmeriana), rzadziej jasnozielony (np. C. funebris). Ustawienie: nakrzyżległe (krzyżujące się pary naprzeciwległych łusek). Okres występowania: cały rok (rośliny zimozielone). Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie bardzo drobne, zebrane na końcach pędów w maczugowate kwiatostany o długości 3-5mm, u większości gatunków początkowo żółtozielone, w czasie dojrzewania brązowiejące. Kwiaty żeńskie w kulistych kwiatostanach (szyszeczkach) o średnicy 4-6mm, zielone. Okres kwitnienia: zależny od gatunku, zwykle wczesna wiosna. Owoce i nasiona. Rośliny nie tworzące owoców (nagonasienne). Szyszki kuliste lub lekko owalne, o wymiarach 0.8-4cm, posiadają 4-14 tarczkowatych, mocno zdrewniałych łusek, które u większości gatunków po dojrzeniu charakterystycznie się rozsuwają. Kolor szyszek szary poprzez brązowy do złotego. Nasiona małe, dwustronnie oskrzydlone. Okres dojrzewania nasion: szyszki dojrzewają w następnym roku po utworzeniu.

  Drewno

Patrz cyprys wieczniezielony.

  Inne informacje

█ Praktycznie żaden gatunek cyprysa nie wytrzymuje zimy w Polsce. Co gorsza, rośliny te niespecjalnie sprawdzają się także jako doniczkowe, ponieważ powietrze panujące w pomieszczeniach jest dla nich zwykle zbyt suche.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2025 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)