█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj obejmujący gatunki małych do średnio dużych drzew liściastych, rzadziej karłowate drzewa, krzewy i krzewinki. Wyróżniają się one przede wszystkim jedyną w swoim rodzaju, kredowo białą korą¹. Większość gatunków posiada ażurową i mocno prześwitującą koronę, dającą przyjemny cień. Uwagę zwracają też bardzo delikatne, drżące na wietrze liście brzóz. Wymienione cechy powodują, że brzozy są darzone wyjątkową sympatią i należą do najczęściej sadzonych drzew.
__________________________________
1) Nie wszystkie gatunki brzozy posiadają kredowobiałą korę. U wielu z nich biel może przybierać rozmaite odcienie, np. rożowy czy żółty, a istnieją nawet gatunki o prawie czarnej korze (np. brzoza czarna).

Rodzaj brzoza obejmuje 35-60 gatunków², z czego w Polsce naturalnie występuje poniżej 10 (prawdopodobnie 8). Zdecydowanie najbardziej rozpowszechniona w Europie (i w Polsce) jest brzoza brodawkowata (B. pendula). Znacznie rzadziej występuje tu porastająca głównie tereny podmokłe i bagna brzoza omszona (B. pubescens). Pozostałe gatunki rodzime należą w Polsce do zupełnej rzadkości i można je znaleźć jedynie na niewielu i to bardzo ograniczonych obszarach. Jednym z takich gatunków jest stanowiąca relikt glacjalny brzoza karłowata (B. nana) - niewielki, nie przekraczający 1m wysokości krzew. Niewiele większym i podobnie rzadkim krzewem jest inny relikt polodowcowy - brzoza niska (B. humilis). Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego rośnie brzoza ojcowska (B. oycoviensis). Jest to nieduże drzewo, osiągające 15m wysokości i występujące poza OPN jedynie w kilku krajach i tylko na pojedynczych stanowiskach. Poza brzozą brodawkowatą, wszystkie wymienione wyżej rodzime gatunki, podobnie zresztą jak brzoza Szafera (B. szaferi), są niezwykle rzadkie i objęte w Polsce ścisłą ochroną. Pozostałe gatunki można podziwiać w zasadzie tylko w ogrodach botanicznych. Jednym z nich, zasługującym na szczególną uwagę, jest posiadająca szaroczarną korę oraz nietypowy kształt blaszki liściowej brzoza nadrzeczna, nazywana również brzozą czarną (B. nigra). █ Tego pochodzącego z Ameryki Północnej gatunku nie należy mylić z często także określaną mianem brzozy czarnej, a występującą sporadycznie na terenie Europy (dokł. Polski, Czech, Słowacji i Ukrainy) tzw. brzozą ciemną. Uznawana do niedawna za osobny gatunek o nazwie systematycznej B. obscura, tak naprawdę brzoza ciemna stanowi jednak tylko pozbawioną betuliny (przez co posiadającą nie bielejącą korę) naturalną odmianę brzozy brodawkowatej: B. pendula var. obscura. W ogrodach botanicznych można jeszcze zobaczyć charakteryzującą się wiśniowoczarną, pachnącą korą brzozę cukrową (B. lenta), a także brzozę Maksymowicza (B. maximowicziana), papierową (B. papyrifera), dahurską (B. davurica), Ermana (B. ermanii) oraz wiele innych.
__________________________________
2) Nieoznaczoność podanej liczby wynika z faktu, że brzozy należą do stosunkowo łatwo krzyżujących się drzew. Występuje tu duża liczba trudnych do rozróżnienia mieszańców o pośrednich cechach taksonomicznych. Np. bardzo łatwo krzyżują się ze sobą dwa rodzime w Polsce gatunki brzozy - brodawkowata i omszona.

  Występowanie

Zasięg. Strefy umiarkowana do arktycznej w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Biotop. Na stanowiskach naturalnych brzozy występują w lasach praktycznie każdego rodzaju, jednak ze względu na światłolubność i ograniczoną wysokość są częste zwłaszcza na skarajach lasów, na polanach, w zadrzewieniach śródpolnych itp. Preferencje. Drzewa typowo pionierskie, posiadające bardzo niewielkie wymagania środowiskowe, zdecydowanie światłolubne, odporne na suszę i zanieczyszczenia powietrza, wybitnie odporne na niskie temperatury (preferują klimat chłodny). Brzoza brodawkowata najbardziej lubi gleby suche, brzoza omszona natomiast - żyzne i świeże. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa krótkowieczne, szybko rosnące. W zależności od gatunku osiągają wiek od kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu (dwustu) lat.

  Zastosowanie

Ważne drzewa leśne, a zarazem niezwykle popularne i lubiane drzewa ozdobne (zwłaszcza brzoza brodawkowata). Ze względu na odporność na niekorzystne czynniki, niewielkie wymagania glebowe oraz krótkowieczność są często stosowane w zalesieniach jako przedplon. Drewno brzóz jest używane do produkcji mebli, papieru i jako opał. Liście i kora posiadają cenne właściwości lecznicze (herbata z liści świetnie nadaje się do odtruwania organizmu i oczyszczania krwi). Z soku brzozy produkuje się m.in. szampony do włosów i tzw. wodę brzozową.

Pokrój Silnie zależny od gatunku. W większości przypadków są to średniej wielkości i budowy drzewa liściaste (np. b. brodawkowata, żółta, czarna, omszona), rzadziej skarłowaciałe drzewa, a nawet krzewy i krzewinki (np. b. niska, karłowata).   Korzenie Większość gatunków brzozy korzeni się niezbyt głęboko.   Kora Biała i gładka brzóz kora stanowi niezawodny znak rozpoznawczy tych drzew, a zarazem nadaje im jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny charakter. W zależności od gatunku biel może czasami przybierać dodatkowy odcień, np. różowawy lub żółtawy, nigdy jednak nie jest on zbyt intensywny. Jednymi z nielicznych wyjątków w ramach rodzaju są pod tym względem brzozy czarna, wiśniowa i żółta, posiadające korę o kolorze odpowiednio prawie czarnym, czerwonobrunatnym i intensywnie brązowożółtym. U dołu pnia i na starych konarach kora może być spękana na czarnobiałe poletka (np. brzoza brodawkowata), łuszczyć się szerokimi poziomymi pasami (np. brzozy dahurska i Maksymowicza) lub pozostawać względnie gładka (np. brzoza omszona). █ Ze względu na dużą zawartość oleju, kora brzozy wyjątkowo dobrze się pali nawet gdy jest mokra! → / →→ U dorosłych drzew brzozy brodawkowatej (→) kora na dole pnia jest głęboko spękana na czarnobiałe poletka. Nieco inną, prawie zawsze białą i gładką do samego dołu korę posiada porastająca tereny podmokłe brzoza omszona (→→).

Brzoza brodawkowata	Brzoza omszona	Brzoza żółta	Brzoza Maksymowicza	Brzoza dahurska

Niewielkie liście brzozy brodawkowatej (po lewej) są w zarysie trójkątne do rombowatych. Mają one ostro piłkowany brzeg. Jajowate liście brzozy omszonej (po prawej) są krócej zaostrzone niż u brodawkowatej. U góry młode liście obu gatunków.

Nietypowe liście posiadają brzozy żółta i Maksymowicza. Są one stosunkowo duże i mają jajowaty kształt.

(Uwaga. Zdjęcie powyżej jest i tak znacznie powiększone w stosunku do zdjęcia po lewej stronie!)   Kwiaty Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki męskie zgrupowane po kilka sztuk (rzadziej pojedyncze), zwisające bez szypułek, walcowate, nieosłonięte łuskami, wykształcają się jesienią, zimują na drzewie i zakwitają wiosną następnego roku. Kotki żeńskie umieszczone na szypułkach wyrastających z bocznych krótkopędów, przeważnie przynajmniej początkowo stojące, pojawiają się na wiosnę wraz z liśćmi. Okres kwitnienia: wiosna. → Długie, walcowate kotki męskie brzóz (na zdj. brzozy dahurskiej) są zwisające i zabarwione na żółty kolor. →→ Wyraźnie mniejsze od męskich, zwykle czerwonawe (lub różowawe) kotki żeńskie brzóz mają początkowo postawę wyprostowaną (na zdj. powiększona kotka brzozy żółtej).   Owoce i nasiona Drobne, oskrzydlone orzeszki zebrane w zwisających na szypułkach (rzadziej sterczących), walcowatych (rzadziej kulistawych) szyszeczkach. Młode szyszeczki zielone, po dojrzeniu brązowieją. Pojedyncze orzeszki płaskie, opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), lotne i licznie tworzone (cecha typowa dla roślin pionierskich!), osadzone w kątach trójklapowych łusek. Owocostany po dojrzeniu całkowicie rozsypują się na drzewie, pozostawiając na gałęzi jedynie cienki trzpień. Okres dojrzewania owoców: zależny od gatunku, zwykle środkowe lub późne lato. → / →→ Owocostany brzóz mają postać niedużych, walcowatych szyszeczek. Są one złożone z maleńkich, oskrzydlonych orzeszków osadzonych w kątach trójklapowych łusek. Po dojrzeniu szyszeczki rozpadają się całkowicie na drzewie. Na zdj. owocostany i pojedyncze owoce brzozy brodawkowatej.

  Drewno / Inne informacje

Drewno. Tzw. "czeczota" - białe z żółtawym lub różowawym odcieniem, beztwardzielowe, niezbyt trwałe, ale posiadające cenne właściwości mechaniczne: mocne, dość twarde, łatwe w obróbce. Stosowane do wyrobu mebli jako drewno sklejkowe oraz w przemyśle celulozowym. Ze względu na wysoką wartość kaloryczną używane jako drewno opałowe (stosowane w kominkach). Inne informacje. █ Brzozy nie należy przycinać późną zimą. Najlepiej robić to na wiosnę, krótko przed rozwojem liści, nie należy jednak ciąć wówczas grubych gałęzi ze względu na intensywne wyciekanie soku. █ Najlepiej sadzić (przesadzać) młode drzewka z ciemną jeszcze korą, na wiosnę przed samym rozwojem liści, z bryłą ziemi.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2025 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)