JEDNOLIŚCIENNE (LILIOPSIDA)

Systematyka

Klasa gromady roślin okrytozalążkowych (Magnoliophyta). Obejmuje około 70 rodzin, w tym ponad 60 tysięcy gatunków, stanowiąc mniej więcej 1/5 część zbioru roślin okrytonasiennych.

Rośliny jesnoliścienne powstały z pierwotnych dwuliściennych. Miało to miejsce w okresie kredy, około 65 milionów lat temu (a więc mniej więcej wtedy, kliedy wymierały dinozaury). Jako okrytozalążkowe, rośliny jednoliścienne są jednymi z najwyżej rozwiniętych roślin. Ustępują one jednak wyraźnie pod tym względem roślinom dwuliściennym.

Główni przedstawiciele i ich cechy morfologiczne

Głównym wyróżnikiem klasy jednoliściennych jest występowanie w zarodku rośliny tylko jednego liścienia
(w odróżnieniu od pozostałych klas gromady okrytozalążkowych, wydzielonych z dawnej klasy dwuliściennych, a więc posiadających dwa liścienie).

W/w krtyerium oparte na liczbie liścieni jest o tyle niepraktyczne, że liścienie występują tylko u bardzo młodych osobników, zaraz po ich wykiełkowaniu. Na szczęście w parze z liczbą liścieni idzie szereg innych cech, które pozwalają bez trudu odróżnić rośliny jednoliścienne od dwuliściennych także w przypadku dorosłych osobników. System korzeniowy roślin jednoliściennych jest wiązkowy, złożony jedynie z korzeni przybyszowych. Nie posiada on zatem występującego u wielu roślin dwuliściennych głównego korzenia palowego, przez co jest stosunkowo słaby. Rośliny jednoliścienne nie wytwarzają drewna w botanicznym sensie, ponieważ ich łodyga nie tworzy przyrostu wtórnego. Nawet w przypadku dużych roślin drzewiastych, takich jak palmy, łodyga ma postać tzw. kłodziny i tylko "udaje" pień, podczas gdy tak na prawdę stanowi jedynie zlepek zdrewniałych pochew liściowych i resztek korzeni przybyszowych, a więc jest zbudowana podobnie jak u sagowców i paprotników. To podobieństwo jednoliściennych roślin drzewiastych do starszych ewolucyjnie paprotników i sagowców nie jest zresztą jedyne. Większość gatunków jednoliściennych, tak jak paprotniki i sagowce, nie tworzy gałęzi. Zamiast nich bezpośrednio z łodygi wyrasta pióropusz wielkich liści. Istnieją wprawdzie gatunki, np. afrykańskie drzewo kołczanowe, które wytwarzają gałęzie, ale sposób, w jaki to robią jest bardzo nietypowy: najpierw łodyga dzieli się na pół, następnie powstałe z tego podziału części znów ulegają podziałowi itd. Liście roślin jednoliściennych są przeważnie pojedyncze i wydłużone (np. trawy), nie posiadające ogonka liściowego (siedzące lub pochwiaste) ani przylistków, rzadziej - np. u palm - pierzasto lub dłoniasto złożone z bardzo dużej liczby wydłużonych listków (w tym ostatnim przypadku mogą one osiągać ogromne rozmiary - rzędu kilku metrów!). Ważną cechą liści roślin jednoliściennych jest łukowata, równoległa nerwacja (wobec pierzastej u dwuliściennych). Kwiaty jednoliściennych są zwykle słabiej zróżnicowane na kielich i koronę niż dwuliściennych oraz ogólnie prostsze w budowie. Zazwyczaj posiadają one pojedynczy, 3-krotny okwiat (u dwuliściennych okwiat jest często podwójny i przeważnie 4- lub 5-krotny), co jednak nie przeszkadza im w niektórych przypadkach - np. u storczyków i lilii - osiągać dużych rozmiarów i przybierać bardzo dekoracyjnych form. Najczęściej bielmowe nasiona jednoliściennych zawsze zawierają zarodek z jednym liścieniem.

Jednoliścienne to w większości rośliny zielne, rzadko rośliny o zdrewniałych tkankach. Ich najbardziej typowymi przedstawicielami są trawy (Poaceae) (zarówno zielne, jak i zdrewniałe, np. bambus - Bambusa), rośliny cebulowe oraz wodne. Rośliny o zdrewniałych tkankach (drzewiaste) występują tu rzadko, a ponadto z botanicznego punktu widzenia nie są to drzewa ani krzewy, ponieważ nie wytwarzają drewna w ścisłym tego słowa znaczeniu (patrz niżej). Jako spektakularne przykłady jednoliściennych roślin drzewiastych można podać rodzinę palm (oficjalna nazwa arekowate - Arecaceae), a także rodzaje bananowiec (Musa), dracena (Dracaena) i wymieniony wyżej bambus (Bambusa). O ile jednoliścienne rośliny zielne są bardzo rozpowszechnione na całym świecie, to zasięgi nielicznych drzewiastych przedstawicieli tej klasy są bardzo ograniczone.

→
Jednoliścienne to przede wszystkim rośliny zielne.
Do ich najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli
należą trawy.

	↓ System korzeniowy jednoliściennych jest zawsze wiązkowy (nawet u dużych roślin drzewiastych, takich jak palmy).


Najbardziej znanymi drzewiastymi roślinami klasy jednoliściennych są palmy. Tak naprawdę jednak palmy nie są drzewami. Oprócz tego, że nie tworzą one drewna, nie występują u nich gałęzie - bezpośrednio z "pnia" wyrasta pióropusz ogromnych, pierzasto lub dłoniasto złożonych liści.	Jednoliścienne nie tworzą drewna w botanicznym sensie. Nawet u dużych palm łodyga, która z daleka przypomina pień "prawdziwych" drzew, jest tak naprawdę jedynie zlepkiem zeschniętych pochew liściowych i korzeni przybyszowych.



Liście drzewiastych roślin jednoliściennych są zwykle bardzo duże; u palm osiągają one nawet 4m długości i są złożone pierzasto lub dłoniasto z bardzo dużej liczby cienkich i długich listków.		Najbardziej znane owoce jednoliściennych to owoce palm, w szczególności daktyle i kokosy.

█ Należąca do klasy jednoliściennych jedna z palm - Lodoicja seszelska (Lodoicea maldivica) tworzy największe na świecie, 20kg owoce! (Są to przypominające rozmiarami arbuzy podwójne pestkowce.)

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)