█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Nazywana "najbardziej polskim drzedwem" brzoza brodawkowata pomimo średnich rozmiarów i przeciętnej sylwetki, należy do najłatwiej rozpoznawalnych i równocześnie najbardziej lubianych drzew. Wszystko to za sprawą jej niezwykle charakterystycznej, przy tym bardzo efektownej kory. Kredowobiała i gładka, wyróżnia się ona tak zdecydowanie na tle innych drzew, że rozpoznanie brzozy jest dziecinnie łatwe nawet dla... dzieci :). Kwestią natomiast dla dorosłych, zresztą nadal otwartą, pozostaje pytanie o przyczynę wykształcenia przez brzozę takiej właśnie kory. Jedna z hipotez opiera się na spostrzeżeniu, że brzoza brodawkowata jest drzewem preferującym chłodny klimat, porastającym obszary wysunięte na północ, w tym m.in. Syberię (już około milion lat temu, jako ostatnia wycofywała się na południe przed nadchodzącym zlodowaceniem). Biała i gładka kora dobrze odbija światło, a zatem pozwala na zmniejszenie utraty wody wskutek parowania. W mroźnym klimacie jest to szczególnie ważne, bowiem woda w stanie płynnym stanowi tam towar deficytowy. Poza korą dekoracyjne są również bardzo długie i cienkie gałązki brzozy brodawkowatej, zwieszające się podobnie jak to ma miejsce u wierzby płaczącej (cecha typowa dla gatunku). Ażurowa korona brzozy daje przyjemny cień, a jej delikatne, trójkątno-rombowate liście drżą przy najmniejszym podmuchu wiatru.

Wymienione cechy powodują, że brzoza brodawkowata należy do najpopularniejszych i darzonych największą sympatią drzew, powszechnie sadzonych w parkach i ogrodach, przy domach, na placach i osiedlach itp. W niektórych krajach, np. w Rosji czy Finlandii, drzewo to jest nawet uważane za jeden z symboli narodowych. Z drugiej jednak strony duża ekspansywność, szybkie tempo wzrostu oraz względna krótkowieczność brzóz powodują, że niektórzy uważają je za drzewa mało szlachetne, a nawet traktują jako szybko rozrastające się w lasach chwasty. Trzeba jednak pamiętać, że właśnie dzięki temu wybitnie pionierskiemu charakterowi brzozy w znaczny sposób przyczyniają się do poprawy jakości gleb na trudnych, jałowych terenach, przygotowując je na przyjęcie bardziej wymagających drzew (dlatego właśnie są one często sadzone jako przedplon).

Brzoza brodawkowata jest często spotykana w polskich lasach; jej ogólny udział w naszym leśnym drzewostanie wynosi ok. 5.5%. Jak powiedziano wyżej, jest to drzewo wybitnie pionierskie, zasiedlające jako jedno z pierwszych trudne, ubogie tereny i przygotowujące je dla bardziej wymagających gatunków. Należy też do drzew najbardziej odpornych na niskie temperatury. Ok. milion lat temu, jako ostatnia wycofywała się z północy przed zlodowaceniem.

Jeden z 5-8 rodzimych gatunków brzozy w Polsce, zdecydowanie najczęściej występujący. W podgórskich lasach Polski, Czech, Słowacji i Ukrainy spotyka się czasem jego formę o nie bielejącej korze (brak betuliny), traktowaną dawniej jako osobny gatunek o nazwie systematycznej brzoza ciemna (B. obscura Kotula), dzisiaj jednak uznawaną za naturalną odmianę brzozy brodawkowatej B. pendula var. obscura. Najważniejsze odmiany ozdobne występujące w uprawie to: odm. Younga - 'Youngii' o parasolowatej koronie ze zwisającymi do ziemi gałęziami, odm. stożkowata - 'Fastigata' o wąskiej sylwetce zbliżonej do topoli włoskiej, odm. strzępolistna - 'Dalecarlica' o głęboko powcinanych liściach oraz odm. purpurowa - 'Purpurea' o ciemnopurpurowych liściach (odmiana ta "wyradza się" po latach produkując coraz to więcej rewersyjnych gałęzi z zielonymi liśćmi).
█ Niezwykle ciekawą naturalną odmianę brzozy brodawkowatej stanowi brzoza ciemna B. pendula var. obscura, zwana też czasami brzozą czarną (nie mylić z właściwą, pochodzącą z Ameryki Północnej B. nigra!). Drzewo to różni się od odmiany typowej nie bielejącą z powodu braku betuliny, ciemną korą; poza tym wszystkie cechy ma identyczne. Do niedawna było ono uznawane za odrębny gatunek B. obscura. Należąca generalnie do rzadkości brzoza ciemna występuje sporadycznie na terenie Polski, Czech, Słowacji i Ukrainy. W Polsce jej rozproszone osobniki można spotkać głównie na południu kraju, w tym zwłaszcza na pogórzu. Jedno z największych skupisk znajduje się na terenie rezerwatu Sasanki w Jaworznie, gdzie na niewielkim obszarze rośnie kilkadziesiąt osobników. Autor strony znalazł kilkanaście brzóz ciemnych niedaleko Myślenic, a dokładniej na terenie miejscowości Zawada oraz Siepraw. Poza tym w lireraturze można znaleźć wzmianki o występowaniu brzozy ciemnej w Zawoi i w Puszczy Kampinoskiej.
█ Inną osobliwą odmianą (formą?) jest tzw. brzoza płomienna, której wysuszone drewno ma jasnoróżowy, podobny do płomieni kolor. W Polsce odmiana ta występuje tylko na dwóch stanowiskach na północnym zachodzie kraju (m.in. w Wolińskim Parku Narodowym).

  Występowanie

Zasięg. Chłodne i umiarkowane rejony półkuli północnej (roślina eurosyberyjska), w tym północna i środkowa Europa, Syberia, Azja Mniejsza, Kaukaz oraz północny Iran. Udział brzozy brodawkowatej w polskich lasach wynosi ok. 5.5% co daje jej 4. miejsce po sośnie, dębie i świerku. Biotop. Na stanowiskach naturalnych w chłodnych strefach zasiedla tereny nizinne, w cieplejszych - podgórskie i górskie do subalpejskich (dochodzi tam do 1800 m.n.p.m.). Występuje w lasach prawie każdego rodzaju, głównie jednak w stosunkowo widnych lasach liściastych (np. dębowych) i mieszanych (najczęściej wraz z sosną zwyczajną) oraz w borach sosnowych. Miejscami tworzy też czyste drzewostany, w Polsce jednak nie jest zaliczana do gatunków lasotwórczych (czyli tworzących lite drzewostany na dużych powierzchniach). Ze względu na światłolubność, a równocześnie ograniczoną wysokość jest częsta zwłaszcza na skrajach lasów, na suchych zboczach, w zadrzewieniach śródpolnych, na nieużytkach, wydmach, gruzach, ruinach a nawet na dachach i w rynnach!

→ Brzoza brodawkowata rośnie w różnego typu lasach, zwłaszcza na ich skrajach. W lasach sosnowych jest czasami traktowana jako chwast. →→ Drzewo posiada zdolność zasiedlania wyjątkowo trudnych terenów; często można je spotkać (głównie w karłowatej postaci) na skalistych zboczach i piargach.

Preferencje. Drzewo pionierskie, posiadające bardzo niewielkie wymagania środowiskowe i glebowe. Występuje często na wyjątkowo ubogich, piaszczystych i kamienistych glebach. Jest gatunkiem wybitnie odpornym na niskie temperatury i surowy klimat, zdecydowanie światłolubnym (najbardziej ze wszystkich rodzimych drzew liściastych w Polsce), odpornym na suszę i zanieczyszczenia powietrza. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne, szybko rosnące. Osiąga wiek 90-120(150) lat. Tempo wzrostu wynosi 50-100cm/rok.
█ Najstarsze w Polsce brzozy brodawkowate mają prawdopodobnie ponad 150 lat.

  Zastosowanie

Ważne drzewo leśne i niezwykle popularne drzewo ozdobne. Ze względu na odporność na niekorzystne czynniki i niewielkie wymagania glebowe stosowana w zalesieniach jako przedplon. Poszczególne części brzozy znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach: drewno jest używane do produkcji mebli, papieru oraz jako opał, liście i kora posiadają cenne właściwości lecznicze (herbata z liści świetnie nadaje się do odtruwania organizmu i oczyszczania krwi), z soku natomiast produkuje się m.in. szampony do włosów i tzw. wodę brzozową.
█ Brzozy wytwarzają duże ilości soku, z którego produkuje się m.in. wodę brzozową oraz szampony i inne kosmetyki. Sok jest pozyskiwany z pnia przez nawiercenie w nim niewielkich otworów; można w ten sposób w ciągu roku uzyskać nawet 50 litrów soku z jednego dużego drzewa. Dawniej z soku brzóz wytwarzano lemoniadę.

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Średniej wielkości i budowy drzewo liściaste. Jego przeciętnej grubości pień jest często lekko wygięty, a niezbyt szeroka korona ma przeważnie jajowaty lub kolumnowy kształt i jest ażurowo prześwitująca. Charakterystyczną cechą gatunku są bardzo długie i cienkie, pionowo zwieszające się gałązki. Rozmiary. Wysokość 20-25(33)m. Średnica pnia 0.5-0.75(1)m.
█ Najwyższa w Polsce (i w Europie!) brzoza brodawkowata rośnie na terenie Białowieskiego Parku Narodowego i mierzy 36.4m (TN, 2011, laser) przy obwodzie pnia zaledwie 1.50m (Φ 0.48m). Najgrubsze z kolei drzewo tego gatunku rosło do niedawna nad stawem w zabytkowym parku w Gdańsku-Oliwie. Obwód jego mocno pochylonego pnia wynosił 3.28m (Φ 1.04m) (KB, 2013, laser). Autorowi strony nie udało się jednak w 2014 r. odnaleźć tego drzewa (prawdopodobnie już nie istnieje). Obecnie najgrubsza w Polsce brzoza brodawkowata rośnie na skraju lasu w Kadynach w woj. warmińsko-mazurskim (tak, tak - w tej samej miejscowości, co słynny Dąb Bażyńskiego!). Obwód pojedynczego, nieco zbieżystego pnia tego potężnego drzewa wynosi 3.20m (Φ 1.02m); pomiaru dokonał w 2018 r. pan Zbigniew Zagrodzki - odkrywca i wnioskodawca zakończonego sukcesem ustanowienia drzewa pomnikiem przyrody. W/w rekordzistce niewiele ustępuje brzoza rosnąca w lesie we wsi Solno w woj. warmińsko-mazurskim - drzewo to, o wysokości ok. 30m, posiada regularnie walcowaty, pionowo rosnący pień o obwodzie 3.06m (Φ 0.97m) (PG, 2014) (patrz też punkt Wybrane okazy). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.

Brzoza brodawkowata jest średniej wielkości drzewem liściastym o dość wąskiej, jajowatej lub cylindrycznej, mocno prześwitującej koronie. Szczegóły pokroju. Pień średnio gruby, często nieco wygięty lub pochylony, zwykle widoczny prawie do samego wierzchołka albo delikatnie rozwidlony w górnej części korony (rzadko niżej), czasami wielokrotny. Korona stosunkowo wąska, nieregularnie jajowata lub cylindryczna, luźna i prześwitująca. Konary średniej grubości, w początkowej fazie wznoszące się ukośnie, przy końcach lekko opadające. Gałązki bardzo cienkie, u dorosłych drzew wyjątkowo długie (nawet na kilka metrów!) i zwieszające się pionowo podobnie jak u wierzby płaczącej (różnica w stosunku do posiadającej miotlasto wzniesione gałęzie brzozy omszonej). Korzenie. W trudnym, piaszczystym lub kamienistym podłożu drzewo korzeni się dość głęboko, na pozostałych terenach ukorzenienie jest zwykle płytkie i niezbyt mocne, nie zapewniające dużej stabilności. Płytko pod ziemią występują bardzo liczne drobne i gęsto rozgałęzione korzenie.

Lekko wygięty pień brzozy brodawkowatej jest zazwyczaj rozwidlony dopiero w górnej częsci korony. Stosunkowo często zdarzają się też podwójne (rzadziej więcej krotne) pnie. Niezbyt szeroka korona ma przeważnie kolumnowy lub wąskojajowaty kształt.
↑ Młode gałązki brzozy brodawkowatej zwieszają się podobnie jak u wierzby płaczącej. Są one bardzo cienkie, a ich długość może osiągać nawet kilka metrów! Korona jest mocno prześwitjąca, dzięki czemu drzewo daje przyjemny, ażurowy cień.		Drzewa rosnące w lesie wykształcają długi pień i niewielką, wysoko osadzoną koronę.

Więcej...

  Wybrane okazy

█ Brzoza w Kadynach. Jest to najgrubsza notowana obecnie krajowa brzoza. Rośnie ona na skraju lasu w miejscowości Kadyny w woj. warmińsko-mazurskim (tej samej, w której jest zlokalizowany sławny Dąb Bażyńskiego!). Jest to potężne jak na swój gatunek drzewo o pojedynczym, nieco zbieżystym pniu, którego obwód wynosi 3.20m (Φ 1.02m). Pomiaru dokonał w 2018 r. pan Zbigniew Zagrodzki - odkrywca drzewa i równocześnie wnioskodawca ustanowienia go pomnikiem przyrody. Laureatka jest w dobrej kondycji zdrowotnej, choć w koronie pojawiło się ostatnio nieco posuszu.

Fot. Zbigniew Zagrodzki.

█ Brzoza w Solnie. W lesie na terenie wsi Solno niedaleko Bartoszyc w woj. warmińsko-mazurskim rośnie jedna z najgrubszych brzóz w Polsce. Jest to piękne drzewo o pojedynczym, dość dokładnie walcowatym pniu, rozwidlającym się na wysokości ok. 4m na trzy grube konary. Obwód pnia brzozy wynosi 3.06m (Φ 0.97m) (PG, 2014), a wysokość całego drzewa jest równa 29.9m (PG, 2014, laser). Od niedawna drzewo jest pomnikiem przyrody. Wcześniej, w 2001 r., wygrało ono (w swojej kategorii) konkurs zorganizowany przez Przegląd Leśniczy na najgrubsze drzewa Lasów Państwowych. Drzewo jest w zaskakująco dobrej kondycji zdrowotnej - na pniu i konarach nie widać żadnych ubytków, a korona jest bujna i nie zawiera posuszu. Tuż obok rosną dwie inne grube brzozy, z których co najmniej jedna jest także pomnikiem przyrody.

█ Brzozy ciemne w Jaworznie. Jak wspomniano, wśród odmian brzozy brodawkowatej istnieje pewna wyjątkowo ciekawa odmiana - brzoza ciemna Betula pendula var. obscura. Ta niezmiernie rzadko spotykana, naturalna odmiana znanej każdemu poczciwej brzozy brodawkowatej różni się od typu jedynie szaroczarnym kolorem kory, wynikającym z braku białego barwnika (betuliny). Jedno z największych skupisk brzozy ciemnej w Polsce znajduje się na terenie rezerwatu Sasanki w Jaworznie. W rozproszeniu rośnie tam prawdopodobnie co najmniej kilkadziesiąt osobników.

Prawie czarna kora brzozy ciemnej ma identyczną strukturę jak u typowej odmiany brzozy brodawkowatej.

→ Poza szaroczarną barwą kory, wszystkie inne cechy brzozy ciemnej (w tym także liście) są identyczne jak u typowej brzozy brodawkowatej

█ Brzozy ciemne w Zawadzie i Sieprawiu. W niewielkich lasach w wymienionych miejscowościach autor strony "namierzył" w latach 2019 - 2020 kilkanaście osobników. Są to drzewa rosnące zazwyczaj na skraju lasu, niezbyt grube, często ze znacznie pochylonym i wygiętym pniem.

Brzozy ciemne w Zawadzie

... i w Sieprawiu:

  Kora

Kredowobiała kora brzozy brodawkowatej stanowi niewątpliwie jej najbardziej dekoracyjny element, a za razem najlepszą cechę rozpoznawczą. U młodych drzew długo pozostaje ona gładka, posiada jedynie ciemne, kreskowate, poziome przetchlinki i miejscami łuszczy się poprzecznie bardzo cienkimi pasmami, podobnymi do zwijających się ruloników bibuły. U dorosłych drzew kora w dolnej części pnia jest głęboko spękana na czarne i białe poletka; jest to cecha charakterystyczna gatunku, odróżniająca brzozę brodawkowatą od wielu innych brzóz, m.in. od bardzo podobnej do niej brzozy omszonej (której kora zawsze pozostaje gładka lub jest co najwyżej bardzo delikatnie spękana).
█ Kora na młodych gałęziach brzozy brodawkowatej przez pewien czas jest intensywnie ciemnobrunatna, a jej przetchlinki mają białawy kolor; występuje tu zatem swojego rodzaju inwersja ubarwienia (najwyraźniej jest ona widoczna przy porównaniu kory pnia i młodych gałęzi z niego wyrastających - patrz zdj. poniżej po lewej).

↑ Młoda kora przez kilka lat jest brunatna, dopiero po pewnym czasie staje się ona biała (dotyczy to zarówno pnia, jak i gałęzi). → U dorosłych drzew kora na dole pnia jest spękana na czarne i białe poletka. Spękania kory starych drzew mogą być bardzo głębokie.

↑ Czerwonobrunatne pędy brzozy brodawkowatej są pokryte jasnymi, brodawkowatymi (stąd nazwa) przetchlinkami. Drobne, wąskojajowate pąki mają brązowowy kolor. → Bardzo długie i cienkie gałązki zwieszają się pionowo w dół czasami nawet kilka metrów.   Pędy i pąki Pędy obłe (nie kanciaste), błyszcząco brunatnoczerwone do ciemnobrunatnych, pokryte licznymi jasnymi i drobnymi, gruczołkowatymi przetchlinkami w kształcie brodawek (stąd nazwa gatunku), nagie. Gałązki bardzo cienkie i wyjątkowo długie (nawet do kilku metrów!), na pewnym odcinku wzniesione, poźniej pionowo zwieszające się w dół (u młodych drzew nie muszą się zwieszać). Pąki wąskojajowate, drobne (4-8mm długości), lekko zaostrzone, brązowe, lepkie, boczne nieco odstające, podobnej wielkości co wierzchołkowe.   Liście Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka trójkątna do rombowatej, długo zaostrzona, nieduża - długości 3-7cm, na brzegu ostro i nieregularnie podwójnie piłkowana, z góry zielona do ciemnozielonej, pod spodem jasnoszarozielona, obustronnie naga, w dotyku cienka i delikatna, z 6-9 parami nerwów bocznych. Ustawienie: skrętoległe na 1.5-3cm, cienkich, jasnozielonkawych ogonkach. Okres występowania: IV-XI. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia, krótko po zakwitnięciu kwiatów. Około połowy października przebarwiają się na (ciemno)żółto i stopniowo zaczynają opadać. Opadają bardzo powoli i długo, zwykle przez cały listopad. █ Brzoza brodawkowata jest jednym z drzew, które najpóźniej stają się bezlistne - część liści utrzymuje się na drzewie nierzadko aż do początku grudnia. Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że gatunek ten pod względem długości utrzymywania ulistnienia zajmuje trzecie miejsce po wierzbie płaczącej i platanie klonolistnym. Przebarwienie liści pojawia się po połowie października; pod koniec tego miesiąca drzewa są już w większości żółte. Opadanie rozpoczyna się zwykle na przełomie października i listopada. Trwa ono (bardzo) długo, czasem nawet do początku grudnia. → / →→ Trójkątno-rombowate liście brzozy brodawkowatej są ostro, podwójnie piłkowane. Jesienią przebarwiają się one na żółto.

↑ Czerwonawe, bardzo cienkie kotki żeńskie mają początkowo wyprostowaną postawę. Kwitnące kotki męskie brzozy brodawkowatej mają jaskrawożółty kolor.   Kwiaty Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki męskie zgrupowane po kilka sztuk (rzadziej pojedyncze), zwisające bez szypułek, walcowate, długości 4-10cm, pojawiają się latem poprzedniego roku (a więc na wiele miesięcy przed kwitnieniem) i zimują na drzewie; są wtedy koloru czerwonobrązowego, zakwitając w kwietniu zabarwiają się na żółto, a po przekwitnięciu blakną. Kotki żeńskie osadzone na szypułkach, początkowo cienkie i sterczące w górę, długości 2-4cm, czerwonawe, po pewnym czasie przekształcają się w zwisające, walcowate owocostany koloru jasnozielonego. Okres kwitnienia: IV-V (krótko przed lub wraz z rozwojem liści). Obfite pylenie brzozy brodawkowatej ma miejsce w drugiej połowie kwietnia (wtedy też intensywnie rozwijają się liście). █ Wiosną brzoza produkuje ogromne ilości żółtego pyłku. Pyłek ten często zalega grubymi warstwami w kałużach i jest przez wielu błędnie uważany za wynik zanieczyszczeń atmosfery związkami siarki. Ponieważ równocześnie brzoza należy do najbardziej alergennych drzew, może ona w okresie pylenia być wyjątkowo uciążliwa dla niektórych osób.

↑ Powiększone owoce i łuski szyszeczek.   Owoce i nasiona Bardzo drobne i lekkie, oskrzydlone orzeszki ukryte w zwisających na szypułkach podłużnych "szyszeczkach" (owocostanach). Szyszeczki walcowate, długości 2-4cm, początkowo jasnozielone, po dojrzeniu brązowe. Pojedyncze orzeszki maleńkie - długości ok. 2mm, jajowate, opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w kątach trójklapowych łusek o charakterystycznym kształcie. Owocostany po dojrzeniu całkowicie rozpadają się na drzewie, pozostawiając na gałęzi jedynie cienki, sterczący trzpień. Okres dojrzewania owoców: VII-VIII/IX. █ W 1kg orzeszków brzozy mieści się ich ok. 5 milionów! Duże drzewo może wytworzyć rocznie do 50 mln. nasion, co odpowiada mniej więcej 10kg. → Szyszeczkowate owocostany brzozy brodawkowatej po dojrzeniu rozpadają się na drzewie. →→ Owoce (u góry po lewej) to maleńkie, błoniasto oskrzydlone orzeszki. Są one umieszczone w kątach trójklapowych łusek (niżej).

Więcej...     Drewno Tzw. "czeczota" - białe z żółtawym lub różowawym odcieniem, beztwardzielowe (niekiedy posiada fałszywą twardziel), ze słabo widocznymi słojami i wyraźnymi plamkami rdzeniowymi, niezbyt trwałe, ale posiadające cenne właściwości mechaniczne: jest mocne, średnio twarde i średnio ciężkie (~0.65 kg/dm3), trudno łupliwe, średnio kurczliwe, "silnie pracujące", nie paczy się i nie pęka, jest łatwe w suszeniu i obróbce, dobrze się poleruje, barwi i nasyca, jest trudno zapalne. Z powodu małej trwałości drewno brzozy nie nadaje się do celów budowlanych, znajduje natomiast zastosowanie w przemyśle meblowym (jako drewno sklejkowe, w boazeriach) oraz celulozowo-papierniczym, a także, ze względu na wysoką wartość kaloryczną, jako drewno opałowe (jest chętnie stosowane w kominkach) - jako jedyne z polskich drzew pali się nawet surowe! Z cienkich i elastycznych gałązek brzozy produkuje się m.in. miotły i świąteczne gadżety (np. rózgi). █ Drewno młodych brzóz jest wyjątkowo elastyczne. Można się o tym przekonać obserwując czasami wygięte aż do samej ziemi (np. pod ciężarem mokrego śniegu) pnie tych drzew.

  Inne informacje

█ Uwagi dot. uprawy - patrz opis rodzaju.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...